- Obowiązujące terminy przedawnienia
Kodeks cywilny ustanawia zasadniczą regulację w przedmiocie przedawnienia roszczeń w art. 117 oraz art. 118. Zgodnie z dyspozycją norm wynikających z przedmiotowych przepisów roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu co do zasady w terminie sześciu lat, natomiast w przypadku roszczeń o świadczenie okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten wynosi trzy lata. Zakończenie biegu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym termin przedawnienia upływa, chyba, że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Wskazana regulacja jest regulacją ogólną i od powyższego zarówno w k.c. jak i w innych ustawach szczególnych przewidziane zostały odstępstwa[1].
- Zawezwanie do próby ugodowej – skutki dotychczasowe oraz ich zmiana
Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące instytucję przedawnienia określają także sytuacje, w których bieg przedawnienia ulega zawieszeniu na określony czas, po którym kontynuuje swój bieg lub też ulega on przerwaniu, w wyniku wystąpienia określonych zdarzeń, po których z kolei biec zaczyna na nowo. W dotychczasowym kształcie regulacje te przewidywały, iż dalej idące w skutkach przerwanie biegu przedawnienia – będące instytucją w szerszym zakresie chroniącą roszczenia wierzycieli – występuje m.in. na skutek wszczęcia mediacji, w tym – jak zgodnie uznaje się w orzecznictwie sądów powszechnych – na skutek samego już wystosowania przez jedną ze stron danego sporu wniosku o zawezwania do próby ugodowej[2]. Polski ustawodawca wraz z uchwaleniem ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych usta (dalej zwana „Ustawą zmieniająca”), postanowił jednak dokonać znaczącej zmiany omawianej instytucji – a odnoszącej się właśnie wprost do wskazanego zawezwania do próby ugodowej oraz roszczeń objętych umową o mediację.
Ustawa zmieniająca w wymiarze wskazanej nowelizacji Kodeksu cywilnego znacząco zmienia sytuację wierzycieli w zakresie biegu przedawnienia ich roszczeń związanych powodując, iż w przypadku złożenia wniosku o zawezwania do próby ugodowej bieg przedawnienia nie ulega jak dotychczas miało to miejsce przerwaniu, lecz zostaje zawieszony. Niewątpliwie wskazana zmiana k.c. ma charakter korzystny dla dłużników, jej skutkiem jest bowiem to, iż w przypadku zawezwania do próby ugodowej bieg przedawnienia ulegnie zawieszeniu na czas postępowania pojednawczego, w którym udział brać będą strony. W konsekwencji okres przedawnienia roszczeń zostanie wydłużony wyłącznie o czas trwania postępowania pojednawczego, po którym jego upływ będzie kontynuowany.
Pozbawienie wierzycieli możliwości przerwania biegu przedawnienia, na skutek zawezwania do próby ugodowej dłużników, dokonane zostało w szczególności w celu wyeliminowania praktyk podmiotów windykacyjnych, które bez ograniczeń korzystały z instytucji wniosków o zawezwanie do próby ugodowej, tym samym całkowicie uniemożliwiając upłynięcie terminów przedawnienia, wypaczając sens oraz charakter prawny instytucji przedawnienia. Jednocześnie mimo niewątpliwej korzyści w wymiarze ukracania praktyk powodujących niekiedy wręcz wieczystość zobowiązań, omawiane rozwiązanie niekorzystnie wpływa na możliwości prowadzenia ewentualnych polubownych metod rozstrzygania sporu. Fakt przerwania biegu przedawnienia na skutek zawezwania do polubownego rozstrzygnięcia sprawy i skierowania stron do postepowania pojednawczego stanowił dotychczas zasadniczy element skłaniający strony danego sporu do tego, aby takie postepowanie o charakterze polubownym inicjować. Po stronie wierzyciela była to niewątpliwa korzyść w wymiarze wydłużenia czasu, przez jaki skutecznie może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń, po stronie dłużnika z kolei stanowiło to przesłankę motywującą do przystąpienia do negocjacji oraz ustępstw w odniesieniu do warunków zadośćuczynienia roszczeniom wierzyciela. Wprowadzenie zapisów w kształcie jak wskazany w Ustawie zmieniającej i ustanowienie w odniesieniu do zawezwania do próby ugodowej jedynie rygoru zawieszenia biegu terminu przedawnienia z pewnością nie będzie stanowić tak daleko idącej, a nawet niewystarczająco korzystnej dla którejkolwiek ze stron sporu, przesłanki do inicjowania ewentualnych postępowań a zmierzających do wypracowanego w drodze ugodowego porozumienia sposobu rozwiązania sporu.
- Od kiedy zmiany obowiązują?
Omawiana zmiana kodeksu cywilnego wchodzi w życie z dniem 30 czerwca 2022r. Jednocześnie ustawodawca przewidział odpowiednie regulacje przejściowe. Ustanowione bowiem zostało, iż w odniesieniu do mediacji oraz postępowania pojednawczego a wszczętych i niezakończonych przed dniem, w którym wskazane przepisy Ustawy zmieniającej wchodzą w życie, zastosowanie będą miały dotychczasowe regulacje.
Powyższe oznacza, iż w interesie wierzycieli zamierzających przerwać dotychczasowy bieg przedawnienia przysługujących im roszczeń, pozostaje niezwłoczne – nie później niż do dnia 30 czerwca 2022r. – wystąpienie z wnioskami skierowanymi do właściwych sądów rejonowych o zawezwanie do próby ugodowej oznaczonych dłużników. Działanie jak wskazane w zdaniu poprzednim pozwoli wierzycielom skorzystać z dotychczasowo korzystnych rozwiązań prawnych i zainicjować od początku bieg przedawnienia ich roszczeń, tym samym zabezpieczając możliwość ich egzekwowania na przyszłość.
Aplikant radcowski
Mateusz Konopacki
[1] Tytułem przykładu, wskazać należałoby chociażby roszczenia powstałe na gruncie realizacji umowy o dzieło, bowiem zgodnie z art. 645 k.c.. roszczenia związane z tym stosunkiem umownym ulegają przedawnieniu w terminie 2 lat od dnia oddania dzieła lub dnia, w którym dzieło miało być oddane.
[2] Zgodnie z regulacją art. 185 Kodeksu postępowania cywilnego.