Zakaz konkurencji jest istotnym elementem prawa pracy, który reguluje relacje między pracownikiem a pracodawcą, szczególnie w kontekście ochrony interesów firmy. W Polsce zasady dotyczące zakazu konkurencji są przede wszystkim regulowane przez Kodeks pracy.

 

Podstawa prawna zakazu konkurencji

Podstawowe zasady dotyczące zakazu konkurencji zawarte są w Kodeksie pracy, w art. 101¹ i 101². Artykuł 101¹ odnosi się do zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy, natomiast artykuł 101² reguluje kwestie związane z zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

 

Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy

Zakaz konkurencji podczas trwania stosunku pracy oznacza, że pracownik zobowiązuje się nie prowadzić działalności konkurencyjnej wobec swojego pracodawcy oraz nie świadczyć pracy na rzecz podmiotów, które prowadzą taką działalność. Warto zauważyć, że taka umowa musi być zawarta na piśmie, inaczej jest nieważna.

Przez działalność konkurencyjną rozumie się wszelkie działania, które mogłyby zaszkodzić interesom pracodawcy poprzez udział pracownika w działalności gospodarczej podobnej do tej, którą prowadzi jego pracodawca. Może to obejmować zarówno działalność gospodarczą prowadzoną na własny rachunek, jak i świadczenie pracy na rzecz innego pracodawcy będącego konkurencją.

Pracodawca, ustanawiając zakaz konkurencji, musi jasno określić, jakie działania uznawane są za konkurencyjne. Zakres zakazu konkurencji powinien być proporcjonalny do charakteru wykonywanej przez pracownika pracy oraz stanowiska, jakie zajmuje.

 

Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Zakaz konkurencji może być również nałożony na pracownika po zakończeniu stosunku pracy. Taka umowa musi jednak spełniać dodatkowe warunki, aby była ważna. Przede wszystkim, umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy powinna być zawarta na piśmie, a okres obowiązywania zakazu powinien być określony. Co więcej, w zamian za przestrzeganie zakazu konkurencji po zakończeniu pracy, pracownikowi przysługuje odszkodowanie.

Zgodnie z art. 101² § 3 Kodeksu pracy, odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy, obliczonego w odniesieniu do okresu obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie to najczęściej wypłacane jest w formie miesięcznych rat, jednak możliwe jest również ustalenie innych warunków wypłaty.

Należy zaznaczyć, że umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może zostać rozwiązana w przypadku, gdy ustanie przyczyna uzasadniająca istnienie tego zakazu, lub jeśli pracodawca zaprzestanie wypłaty odszkodowania. Ponadto, pracodawca może zrezygnować z zakazu konkurencji w każdym momencie trwania umowy, jednakże musi to być także dokonane na piśmie.

 

Naruszenie zakazu konkurencji

W przypadku naruszenia zakazu konkurencji, pracodawca ma prawo domagać się odszkodowania za szkody poniesione w wyniku takiego naruszenia. Pracownik, który łamie postanowienia umowy o zakazie konkurencji, może zostać zobowiązany do zapłaty kary umownej, jeśli taką przewidziano w umowie. Kara ta może być określona jako kwota stała lub jako odszkodowanie, którego wysokość będzie odpowiadała szkodzie poniesionej przez pracodawcę.

Jeśli pracownik uzna, że zakaz konkurencji jest nieważny (np. z powodu nieproporcjonalnie długiego okresu obowiązywania zakazu lub zbyt niskiego odszkodowania), ma prawo dochodzić swoich praw przed sądem pracy.

 

Znaczenie zakazu konkurencji dla pracodawcy i pracownika

Dla pracodawcy zakaz konkurencji jest narzędziem ochrony przed ujawnieniem tajemnic przedsiębiorstwa oraz przed działaniami, które mogłyby osłabić jego pozycję na rynku. Z drugiej strony, dla pracownika zakaz konkurencji może stanowić pewne ograniczenie wolności zawodowej, zwłaszcza jeśli jest on ekspertem w swojej dziedzinie i jego możliwości znalezienia nowej pracy są mocno uzależnione od tejże branży.

Dlatego też zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni starannie analizować i negocjować warunki umów dotyczących zakazu konkurencji, aby były one sprawiedliwe i proporcjonalne dla obu stron.

 

Podsumowanie

Zakaz konkurencji jest ważnym narzędziem ochrony interesów pracodawcy, ale jednocześnie stanowi istotne ograniczenie dla pracownika. Kodeks pracy precyzyjnie reguluje zasady, na jakich zakaz ten może być stosowany, zapewniając jednocześnie odpowiednie zabezpieczenia dla obu stron umowy. Przestrzeganie tych przepisów jest kluczowe, aby uniknąć sporów prawnych oraz zapewnić uczciwe warunki współpracy.

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl