W dniu 18 maja 2023 r.* wejdą w życie przepisy Ustawy z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Nowe regulacje antylichwiarskie mają na celu ochronę osób korzystających z usług instytucji z sektora pozabankowego.
Ustawa wprowadza szereg zmian zarówno na gruncie prawa karnego, bankowego, ustawy o kredycie konsumenckim, kodeksu cywilnego, jak i kodeksu postępowania cywilnego. Główne regulacje zakładają określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych udzielanych pożyczek oraz obniżenie tych kosztów dla kredytów konsumenckich, a także nadzór KNF nad instytucjami pożyczkowymi.
Ustawa wprowadza do Kodeksu Cywilnego nowe artykuły 7201-7205, które precyzują m.in. definicję pozaodsetkowych kosztów związanych z zawarciem umowy, przez które należy rozumieć:
- marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszty o podobnym charakterze,
- opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze,
- koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy
- z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy.
W umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby łączna wysokość pozaodsetkowych kosztów nie może przekraczać maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów określonej wzorem:
MPK = K × n/R × 20%
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPK – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów,
K – całkowitą kwotę pożyczki, rozumianą jako suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących współfinansowanych kosztów pożyczki, które dający pożyczkę wydaje biorącemu pożyczkę na podstawie umowy,
n – okres spłaty wyrażony w dniach, licząc od dnia wydania przedmiotu pożyczki,
R – liczbę dni w roku.
Ponadto w Ustawie wskazano, że pozaodsetkowe koszty w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki.
Przed zawarciem umowy dający pożyczkę będzie zobowiązany do poinformowania biorącego pożyczkę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów, wysokości odsetek oraz kwocie należnej z tytułu odsetek, którą jest on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy.
W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie nie będzie można żądać odsetek za okres pozostały do zakończenia okresu, na który zgodnie z umową została udzielona pożyczka.
Instytucja pożyczkowa będzie zobowiązana do zbadania zdolności kredytowej kredytobiorcy, ponieważ od jej pozytywnej oceny będzie uzależnione udzielenie kredytu konsumenckiego. Ocena zdolności kredytowej będzie dokonywana na podstawie analizy danych udostępnianych przez zaufanych dostawców gromadzących i przetwarzających dane niezbędne do takiej oceny, w szczególności przez:
- instytucje, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, lub
- biura informacji gospodarczej, o których mowa w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych.
Jeżeli analiza danych nie pozwali na dokonanie oceny zdolności kredytowej, a instytucja pożyczkowa nie będzie dysponowała innymi wiarygodnymi danymi pozwalającymi na dokonanie tej oceny, w celu jej dokonania instytucja pożyczkowa będzie odbierać od konsumenta oświadczenie o jego dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego, wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość dochodów konsumenta.
Oświadczenie wraz z dokumentami będzie odbierane od konsumenta w każdym przypadku, w którym całkowita kwota kredytu będzie przekraczała dwukrotność wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207).
Obowiązek wykazania, że instytucja pożyczkowa dokonała oceny zdolności kredytowej w sposób zgodny z wymogami będzie spoczywał na instytucji pożyczkowej lub jej następcach prawnych. Jeżeli natomiast instytucja pożyczkowa udzieli konsumentowi kredytu konsumenckiego z naruszeniem powyższych zasad lub gdy z treści oświadczenia konsumenta i uzyskanych przez instytucję pożyczkową informacji wynika, że na dzień zawarcia umowy kredytu konsumenckiego konsument miał zaległości w spłacie innego zobowiązania pieniężnego wynoszące powyżej 6 miesięcy, a kredyt konsumencki nie był przeznaczony na spłatę tej zaległości, to:
- zbycie wierzytelności z tej umowy w drodze przelewu lub w inny sposób będzie nieważne;
- dochodzenie wierzytelności będzie dopuszczalne dopiero po dniu całkowitej spłaty wcześniejszego zobowiązania, jego wygaśnięcia lub po prawomocnym stwierdzeniu przez sąd nieistnienia tego zobowiązania
- przy czym zakaz zbywania wierzytelności i jej dochodzenia nie będzie wstrzymywać biegu przedawnienia, a za okres zakazu zbywania wierzytelności i jej dochodzenia nie będzie można doliczać odsetek lub pozaodsetkowych kosztów kredytu, a także innych opłat związanych z tą wierzytelnością.
Instytucja pożyczkowa, która udzieliła kredytu konsumenckiego, będzie zobowiązana do niezwłocznego przekazania informacji o jego udzieleniu instytucjom, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Działalność instytucji pożyczkowych w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego będzie podlegać nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Instytucje pożyczkowe będą zobowiązane do przekazania Komisji Nadzoru Finansowego kwartalnych i rocznych sprawozdań z działalności w zakresie udzielania kredytów konsumenckich.
* z zastrzeżeniem:
1) art. 1, art. 2, art. 4, art. 6 oraz art. 7 pkt 1, 3-7, 10 i 11 weszły w życie z dniem 18 grudnia 2022 r.;
2) art. 7 pkt 13 wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.
W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl