W dniu 5 czerwca 2019 r. została przyjęta dyrektywa 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. „dyrektywa SUP”). Wprowadziła ona m.in. ograniczenia i zakazy wprowadzania do obrotu wybranych produktów z tworzyw sztucznych, dodatkowe obciążenia finansowe oraz selektywną zbiórkę jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych do celów recyklingu. Wymagała ona jednak implementacji do prawa krajowego, aby jej postanowienia mogły obowiązywać również polskich przedsiębiorców. W dniu 9 maja 2023 r. ogłoszono w Dzienniku Ustaw ustawę z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw, implementującą Dyrektywę SUP do krajowych przepisów Zdecydowanej większości założonych w niej przepisów należy przestrzegać już od 24 maja 2023 r.
Ustawodawca wprowadził szereg pojęć, w tym nowe kategorie podmiotów podlegających obowiązkom w zakresie ograniczania wykorzystania jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych.
Są to przede wszystkim producenci, którzy mają miejsce zamieszkania lub siedzibę:
- na terytorium państwa innego niż Polska – i zajmują się zawodowo sprzedażą m.in. produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych zawierających tworzywa sztuczne na terytorium Polski, bez względu na wykorzystywaną technikę sprzedaży, w tym za pomocą umów zawieranych na odległość,
- na terytorium Polski – i zajmują się zawodowo w innym państwie członkowskim UE sprzedażą bezpośrednio prywatnym gospodarstwom domowym lub użytkownikom niebędącym prywatnymi gospodarstwami domowymi, za pomocą umów zawieranych na odległość m.in. produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, napełnionych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.
Ponadto, ustawa wprowadza także definicję autoryzowanego przedstawiciela, tj. podmiotu odpowiedzialnego za wykonywanie na terytorium Polski obowiązków określonych w ustawie dla przedsiębiorcy wprowadzającego do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Autoryzowanym przedstawicielem może być wyłącznie osoba fizyczna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej lub osoba prawna mająca miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Polski.
Nowe przepisy definiują również upoważnionego przedstawiciela, a zatem podmiot, którego obligatoryjnie wyznaczyć musi przedsiębiorca prowadzący sprzedaż produktów w innym państwie członkowskim, który odpowiedzialny jest za wykonywanie na terytorium tego państwa członkowskiego obowiązków określonych w przepisach krajowych tego państwa wynikających z dyrektywy SUP. Wyznaczenie upoważnionego przedstawiciela również następuje w drodze umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Ustawa przewiduje także pojęcie użytkownika końcowego, przez którego należy rozumieć podmiot nabywający produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub napoje lub żywność w opakowaniach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w celu ich wykorzystania na potrzeby własne, bez dalszej odsprzedaży.
Od 24 maja 2023 r. zakazane jest wprowadzanie do obrotu wykonanych z tworzyw sztucznych:
- patyczków higienicznych, z wyjątkiem patyczków przeznaczonych do celów medycznych zgodnie z definicją wyrobu medycznego, o której mowa w art. 2 pkt 1 rozporządzenia 2017/745,
- sztućców (widelce, noże, łyżki, pałeczki),
- talerzy,
- słomek, z wyjątkiem słomek przeznaczonych do celów medycznych zgodnie z definicją wyrobu medycznego, o której mowa w art. 2 pkt 1 rozporządzenia 2017/745,
- mieszadełek do napojów,
- patyczków mocowanych do balonów, z wyjątkiem balonów do użytku przemysłowego lub innych profesjonalnych zastosowań, które to balony nie są rozprowadzane wśród konsumentów,
- pojemników na żywność wykonanych z polistyrenu ekspandowanego, tj. pojemników takich jak pudełka, z pokrywką lub bez, stosowanych w celu umieszczania w nich żywności, która jest: przeznaczona do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos, zazwyczaj spożywana bezpośrednio z pojemnika oraz gotowa do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie czy podgrzewanie – w tym pojemników na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność,
- pojemników na napoje, w tym ich zakrętek i wieczek, wykonanych z polistyrenu ekspandowanego,
- kubków na napoje, w tym ich zakrętek i wieczek, wykonanych z polistyrenu ekspandowanego.
- wyrobów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych.
Nie oznacza to jednak, że wymienione produkty i wyroby pod koniec maja zostaną wycofane ze sprzedaży, ponieważ te, które zostały wprowadzone do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy, mogą być sprzedawane albo przekazywane nieodpłatnie nabywcom na terytorium Polski lub wykorzystane na użytek własny do wyczerpania zapasów tych produktów i wyrobów.
Przedsiębiorcy objęci nowymi obowiązkami będą musieli m.in.:
- pobierać opłatę od użytkowników końcowych nabywających wskazane w ustawie produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych – opłata wyniesie maksymalnie 1 zł za opakowanie, a jej wysokość określi ostatecznie rozporządzenie,
- zapewnić dostępność zamienników opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, wskazanych w ustawie (w założeniu ustawodawcy przyczyni się to do tego, że użytkownicy końcowi będą rezygnować z opłatnych opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na rzecz bardziej ekologicznych alternatyw),
- prowadzić ewidencję liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym wskazanych w ustawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych,
- zamieszczać oznakowanie na wskazanych w ustawie produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Oznakowanie powinno być widoczne, czytelne i informować o szkodliwym wpływie na środowisko naturalne danego produktu,
- ponosić coroczną opłatę na pokrycie kosztów:
- zbierania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które wprowadził do obrotu,
- sprzątania oraz transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu,
- prowadzić ewidencję wskazanych w ustawie produktów, które wprowadził do obrotu w danym roku kalendarzowym – z uwzględnieniem ich masy lub liczby (w formie papierowej lub elektronicznej, oddzielnie dla każdej jednostki przedsiębiorcy),
- wyznaczyć upoważnionego przedstawiciela do wykonywania obowiązków przewidzianych w ustawie w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeśli prowadzi sprzedaż produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na terenie tego państwa,
- uzyskać wpis w BDO lub złożyć wniosek aktualizujący posiadany wpis,
- finansować publiczne kampanie edukacyjne poprzez przeznaczenie wymaganej opłaty na prowadzenie kampanii edukacyjnych albo wniesienie opłaty na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego, a także składać sprawozdania z realizacji tego obowiązku,
- sporządzać roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi – na zasadach i w zakresie określonym w ustawie o odpadach,
- osiągać roczne poziomy selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych,
- osiągać wymagane poziomy udziału wagowego tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, a w razie ich nieosiągnięcia – ponosić opłatę produktową.
Szczegółowy zakres obowiązków spoczywających na poszczególnych przedsiębiorcach uzależniony jest od ilości i rodzaju wprowadzanych produktów, a także od rodzaju działalności przedsiębiorcy. W niektórych przypadkach przedsiębiorca może się zwolnić z nowych obowiązków, jeśli producent wyznaczy autoryzowanego przedstawiciela wpisanego do BDO.
Uchylanie się od ww. obowiązków zagrożone będzie administracyjnymi karami pieniężnymi w wysokości od 500 zł do 500 000 zł, które w drodze decyzji będą wymierzać wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej lub wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska.
W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl