W grudniu 2022 r. do Senatu trafił przyjęty przez Sejm projekt ustawy powołujący do życia nieznany dotąd w polskim porządku prawnym rodzaj osoby prawnej. Fundacja rodzinna, bo to o niej mowa, miałaby być swego rodzaju odmianą standardowej fundacji, mającą na celu przede wszystkim gromadzenie mienia i zarządzanie nim w interesie konkretnej grupy beneficjentów – najczęściej (w założeniu) należących do jednej rodziny.
Podstawowe założenia projektu
Fundacja rodzinna została stworzona z myślą o wielopokoleniowych firmach rodzinnych, działających przede wszystkim w oparciu o więzy krwi i często doświadczających problemów z zachowaniem tego stanu rzeczy z uwagi na formalizmy wynikające z prawa handlowego. Fundacja rodzinna ma być w założeniu podmiotem odpowiedzialnym za zarządzanie majątkiem firmy rodzinnej – sama więc nie mogłaby prowadzić działalności gospodarczej (z drobnymi wyjątkami mającymi na celu umożliwienie sprawnego zarządzania majątkiem). Taki sposób zarządzania majątkiem ma pozwolić przede wszystkim na umożliwienie prostej „wymiany pokoleniowej” wewnątrz struktury przedsiębiorstwa, bez ryzyka rozdrobnienia majątku pomiędzy niezgodnych spadkobierców.
Fundacja a fundacja rodzinna
Fundacja rodzinna ma powstawać i działać w sposób zbliżony do fundacji funkcjonującej od lat w polskim porządku prawnym, pojawiają się jednak znaczne różnice. Przede wszystkim, fundację rodzinną będzie mogła utworzyć tylko osoba fizyczna (lub kilka takich osób). Wynika to przede wszystkim z celu powstania takiej fundacji, którym z założenia jest realizacja celów prywatnych określonej grupy osób fizycznych. To fundator (lub fundatorzy) będą decydować o swoim wpływie na jej działalność i dalsze losy, a ustawodawca pozostawia im tu dużo swobody – fundator może zastrzec sobie wiele praw związanych z działalnością fundacji lub całkowicie wyłączyć się z jej działania (choć nie może wyzbyć się samego statusu fundatora).
Fundacja rodzinna działa ponadto tylko na rzecz ograniczonego kręgu osób, wskazanych na liście beneficjentów. Mogą się tam znaleźć wyłącznie osoby fizyczne i organizacje pożytku publicznego. W przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną, fundacja może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania, kształcenia czy leczenia. Prawa i obowiązki beneficjenta (z wyjątkiem jego wierzytelności) co do zasady są niezbywalne na rzecz innego podmiotu, będzie się on jednak mógł zrzec przysługujących mu uprawnień, a tym samym – statusu beneficjenta.
Formalne aspekty powstania i działania fundacji rodzinnej
Możliwe będą dwa sposoby powołania fundacji rodzinnej – w drodze jednostronnego oświadczenia fundatora (aktu założycielskiego) lub testamentu. Minimalna wartość mienia wniesionego do fundacji to (zgodnie z projektem ustawy) 100.000,00 zł, a do uzyskania osobowości prawnej wymagane będzie dokonanie wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Sposób działania fundacji opisywać ma przygotowany przez fundatora statut. Fundacja będzie posiadać trzy organy – Zarząd, Radę Nadzorczą oraz Zgromadzenie Beneficjentów, które pozwoli osobom uprawnionym do świadczeń ze strony Fundacji sprawować nad nią pewną kontrolę.
Wskazać należy raz jeszcze, że nowa osoba prawna, jaką ma być fundacja rodzinna, co do zasady nie będzie mogła prowadzić działalności gospodarczej (z drobnymi wyjątkami określonymi w ustawie, obejmującymi na przykład udzielanie pożyczek ściśle określonym podmiotom, najem należących do niej nieruchomości czy przystępowanie do spółek handlowych). Ograniczenie to wydaje się być rozsądnym rozwiązaniem mając na uwadze fakt, że w założeniu będzie ona zarządzać majątkiem prywatnym całej rodziny.
Podsumowanie
Polska fundacja rodzinna jest wzorowana na fundacjach tego typu działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii, Niemczech i Liechtensteinie. Tego typu rozwiązania funkcjonują już na świecie i – zgodnie z założeniami – mają przeciwdziałać przedostawaniu się kapitału poza majątek rodziny, ale także poza granice kraju, zachęcając do rozwijania familijnego biznesu w miejscu jego powstania. Mając na uwadze stopień zaawansowania prac nad ustawą (Senat w pierwszej połowie stycznia zgłosił do niej szereg poprawek) możemy przewidywać, że zacznie ona obowiązywać nie wcześniej niż w drugiej połowie 2023 roku.
W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl