W praktyce zawierania umów występuje szereg instytucji prawnych zabezpieczających prawidłowe wykonanie zobowiązań stron. Każdy spotkał się z gwarancją producenta, oświadczającego, że w konkretnym okresie, produkowany przez niego sprzęt wydawany kupującemu, będzie posiadał ściśle określone cechy i spełniał bez zarzutu konkretne funkcje. Równie znanym zabezpieczeniem jest kaucja uiszczana przez osobę przejmującą czasowe posiadanie nad rzeczą, na ewentualne zabezpieczenie roszczeń właściciela tej rzeczy. Jednakże jedną z form zabezpieczenia, równie często występującą w ludzkiej świadomości i posiadającą głębokie korzenie, sięgające jeszcze prawa rzymskiego jest poręczenie. Stanowi ono jedną
z najbardziej przystępnych form zabezpieczenia, w szczególności dla osób młodych, wchodzących w dorosłe życie, poprzez zakup pierwszej nieruchomości lub pobierających dotacje publiczne na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
Instytucja ta z uwagi, z uwagi na stosunkową dwojakość regulacji, może rodzić szereg wątpliwości. Mianowicie w polskim porządku prawnym mamy dwie całkowicie odrębne podstawy dotyczące poręczeń na uregulowane na gruncie Kodeksu Cywilnego oraz Prawa Wekslowego. W przypadku drugiego warto zaznaczyć, że regulacja ta jest bezprecedensowa
w warunkach polskiego ustawodawstwa, albowiem ustawa prawo wekslowe obowiązuje w prawie niezmienionej treści od 1936 r., opierając się tym samym silnym procesom legislacyjnym przeprowadzonym w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Pomimo jednak wspólnego celu obu tych instytucji, jakim jest zabezpieczenie stosunku gospodarczego, przepisy Kodeksu Cywilnego o poręczeniach nie mają zastosowania do poręczenia wekslowego, nawet w drodze analogii. Kim zatem jest poręczyciel i jakie występują różnice pomiędzy poręczeniem zwykłym, a poręczycielem wekslowym.
Kim jest poręczyciel?
Poręczycielem jest osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, zobowiązująca się do przystąpienia do długu powstałego, w wyniku niewykonania obowiązków umownych przez osobę, za którą poręczenie składa. Warto podkreślić, że w obu przypadkach przyjmuje się zgodnie, że poręczycielem może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna. Samo poręczenie może dotyczyć długu już powstałego lub długu przyszłego, mogącego dopiero powstać. Jednocześnie w treści przedmiotowego oświadczenia poręczyciel może określić kwotę, do której będzie ponosił odpowiedzialność względem wierzyciela.
Poręczenie zwykłe
Poręczenie zwykłe jest umową zawieraną w formie pisemnej pod rygorem nieważności, pomiędzy poręczycielem, a wierzycielem osoby trzeciej. W ramach przedmiotowej umowy powstaje jednostronne poręczyciela, do przystąpienia do długu, który umowa zabezpiecza.
Poręczenie wekslowe
Poręczenie wekslowe, zwane również awalem, może zostać udzielone wyłącznie na stosownym dokumencie w postaci weksla albo przedłużka (dokumentu trwale połączonego
z wekslem, który stanowi jego integralną część). Zgodnie z wymogami ustawowymi poręczyciel powinien oznaczyć weksel słowem poręczam oraz wskazać osobę, której długu poręczenie dotyczy. Jednocześnie weksel musi zawierać podpis jego wystawcy. Cel poręczenia wekslowego jest ten sam co w przypadku pierwszej z wymienionych instytucji,
Różnice
Pierwszą, a zarazem najlepiej widoczną różnicą jest forma. Należy pamiętać, że poręczenie wekslowe zawarte na jakimkolwiek innym dokumencie niż wskazane powyżej, nie jest awalem. Takie poręczenie, jeżeli odpowiada wymogom poręczenia z Kodeksu Cywilnego, może zostać uznane za poręczenie zwykłe. W tym kontekście należy, że drugie z wymienionych posiada zdecydowanie przystępniejsze wymogi formalne, albowiem może zostać zawarte na dowolnym dokumencie, czy to w treści umowy, której wykonanie zabezpiecza, czy też w zupełnie odrębnym kontrakcie.
Różnice pomiędzy formami poręczeń ujawniają się również w aspekcie możliwości ich odwołania, w przypadku poręczenia długu przyszłego. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury poręczenie wekslowe długu przyszłego nie może zostać odwołane. Z kolei
w przypadku zabezpieczenia długu przyszłego poręczyciel cywilny może w każdej chwili, przed powstaniem tego długu, złożone poręczenie odwołać.
Rozbieżność widać także w zakresie obowiązków informacyjnych względem drugiej strony. Poręczyciel zwykły jest zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia dłużnika o spełnieniu długu, w przeciwnym razie nie może dochodzić roszczenia regresowego, względem dłużnika. Tego rodzaju obowiązku względem awalisty nie przewiduje Prawo Wekslowe.
Najdalej jednak idące różnice pojawiają się na kanwie odpowiedzialności poręczyciela. Poręczyciel zwykły może odpowiadać wyłącznie w sytuacji istnienia ważnego zobowiązania za spłatę, na które zostało udzielono poręczenie. Z kolei awal będzie ważny nawet wówczas, gdy dokonane poręczenie było nieważne, jedynym zaś wyjątkiem jest wystąpienie wady formalnej udzielonego poręczenia.
Wszystkie opisane powyżej różnice wskazują wyraźnie na odmienność obu tych instytucji. Należy jednak podkreślić, że z uwagi na swoją nieodwołalność oraz trwałość zobowiązania, zdecydowanie dalej idącą ochronę wierzyciela zapewnia poręczenie wekslowe.
apl. radc. Aleksander Husar