Autor: kancelaria@cddlegal.pl

Od 1 czerwca 2024 roku instytucje finansowe, takie jak banki, będą miały obowiązek weryfikować, czy numer PESEL klienta jest zastrzeżony przy zawieraniu umów kredytowych lub udzielaniu pożyczek. Taka zmiana wynika z nowelizacji ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości.

Do czasu wejścia w życie tych przepisów każdy obywatel Polski ma możliwość zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia dotyczącego swojego numeru PESEL. Nieco bardziej szczegółowe uregulowania tego procesu znajdziemy w ustawie o ewidencji ludności.

Zastrzeżenie numeru PESEL polega na umieszczeniu w rejestrze PESEL wpisu informującego, że dany numer PESEL jest objęty tym zabiegiem. Z kolei cofnięcie zastrzeżenia oznacza skreślenie takiego wpisu z rejestru. Ważne jest zrozumienie, że konsekwencje prawne wynikające z zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL będą wyciągane jedynie wobec zdarzeń, które nastąpią od 1 czerwca 2024 roku.

Zastrzeżenie numeru PESEL ma na celu przeciwdziałanie próbom wykorzystania cudzej tożsamości w celu oszustwa lub innego przestępstwa. Dzięki temu zabezpieczeniu osoby, które w sposób nieuprawniony udostępniają numery PESEL osób trzecich, będą miały utrudniony dostęp do usług finansowych, takich jak zaciąganie kredytów czy pożyczek.

Możliwość wprowadzenia zastrzeżenia numeru PESEL została wprowadzona, aby zabezpieczyć dane:

– osoby, która stwierdzi, że przetwarzanie danych osobowych zawartych w numerze PESEL narusza jej prawa lub interesy;

– osoby, która uzyskała informację, że nieuprawnione osoby mają dostęp do jej danych osobowych zawartych w numerze PESEL;

– osoby, która chce zabezpieczyć się przed możliwością nadużycia danych z jej numeru PESEL.

Wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL składa się w formie pisemnej do wójta gminy, burmistrza miasta lub prezydenta miasta lub przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji.

Wniosek powinien zawierać dane identyfikacyjne osoby go składającej oraz informację o udzieleniu zgody na przekazanie danych do rejestru danych kontaktowych osób fizycznych. Pozytywne rozpatrzenie wniosku prowadzi do umieszczenia informacji o zastrzeżeniu numeru PESEL w Rejestrze PESEL.

Należy pamiętać, że zastrzeżenie numeru PESEL dotyczy jedynie przyszłych zdarzeń, a nie działa wstecz. Oznacza to, że jeśli niezastrzeżony numer PESEL był używany do dokonania przestępstwa przed 1 czerwca 2024 roku, to nie będzie miało to wpływu na konsekwencje prawne.

Nowe przepisy dotyczące zastrzeżenia numeru PESEL wprowadzają dodatkowe zabezpieczenie dla obywateli Polski. Dzięki temu banki i inne instytucje finansowe będą miały większą pewność, że przekazane przez klientów dane są zgodne z rzeczywistością, co pozwoli na zmniejszenie ryzyka oszustw finansowych. Jednocześnie, obywatele Polski zyskują możliwość większą możliwość zabezpieczenia swoich danych osobowych.

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Prawo karne chroniąc obrót gospodarczy wraz z dniem 1 października 2023 roku doczekało się nowelizacji, co (jak się okazuję) wiąże podmioty gospodarcze i umożliwia pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej za sprawą unormowania w części szczególnej art. 282 Kodeksu Karnego.

Czego tyczy się ten przepis?

Odnosi się do przestępstwa rozbójniczego, które jest przestępstwem skutkowym tzn. doprowadza inną osobę do określonego zachowania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej za pomocą użycia: przemocy, groźby zamachu na życie lub zdrowie (które nie muszą być wyrażone precyzyjnie, wystarczy, że „ofiara” uzna je za realne, możliwe do spełnienia, również mogą być skierowane do innej osoby – najczęściej najbliższej) albo gwałtownego zamachu na mienie. Z uwagi na treść przepisu, jego zastosowanie pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności określoną osobę poprzez zmuszenie kogoś do zaprzestania lub czasowego zawieszenia prowadzenia takiej działalności, a konsekwencją tych czynów jest pozbawienie wolności od roku do lat 10. Spełnienie przesłanek może również nastąpić w trakcie wymiany pism przedsądowych między rywalami biznesowymi stosując groźby, jak i podczas sporów gospodarczych.

Zdarzają się również błędne zastosowania tego artykułu, gdy celem osoby wcale nie było osiągnięcie korzyści majątkowej, a jedynie zastosowanie środka przemocy psychicznej lub fizycznej. Wówczas spełnione zostają przesłanki art. 190 kk oraz 191 kk

Należy również zaznaczyć, że w poprzednim stanie prawnym nie występowała przesłanka ograniczenia działalności, a jedynie jej zaprzestanie. Była to kwestia kontrowersyjna, gdyż w prawie karnym występuje zasada lex retro non agit (prawo nie działa wstecz), to znaczy, że po nowelizacji Kodeksu Karnego nie można wszcząć postępowania za czyn, który wcześniej nie był przestępstwem.

Wymuszenie rozbójnicze a przestępstwo rozboju

Dodatkowo odróżnienie wymuszenia rozbójniczego od przestępstwa rozboju stanowi nie lada problem. W art. 282 KK chodzi o zmuszenie pokrzywdzonego do rozporządzania mieniem na przyszłość, w przeciwieństwie do przestępstwa rozboju, gdzie zachodzi zastosowanie przemocy w celu natychmiastowego zabrania rzeczy.  

Dla osób działających w przedsiębiorstwach taka zmiana przepisów może mieć znaczenie w kontekście swobody działalności gospodarczej oraz interesu między stronami, aby ich stosunki były sprawiedliwe oraz przeciwdziałały nieuczciwej konkurencji.

 

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 listopada 2023 roku weszły w życie nowe przepisy, nowelizujące Kodeks spółek handlowych. Wprowadzone ustawą o finansowaniu społecznościowym dla przedsiębiorstw i pomocy kredytobiorcom (Dz.U. 2022 poz. 1488), zakazują oferowania nieoznaczonym adresatom nabycia istniejących lub nowych udziałów w spółce z o.o. Naruszenie tego zakazu grozi odpowiedzialnością karną, włączając karę pozbawienia wolności – określoną w m.in. w nowo wprowadzonym  art.  595¹, gdzie sankcją jest kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Przepisy te mają na celu zablokowanie spółkom z o.o. możliwości pozyskiwania funduszy poprzez crowdfundig, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503. Niemniej jednak, środowisko prawne wskazuje, że nowe regulacje mogą mieć szersze zastosowanie niż pierwotnie zakładano.

Jako, że art. 182¹ k.s.h. jasno określa, że oferta nabycia udziałów może być skierowana tylko do osoby z konkretnymi personaliami, wyraźnie uprawnionej do jej przyjęcia to reklama i promocja takich ofert są surowo zakazane.

Przykładem ogłoszenia, które od 10 listopada tego roku jest sprzeczne z KSH jest ogłoszenie typu „sprzedam firmę”. Zamieszczenie takiego wpisu w internecie staje się niezgodne z prawem z uwagi na nowe przepisy. Również ogłoszenia dotyczące spraw upadłościowych czy egzekucyjnych podlegają ograniczeniom.

Przykładem tego są wystawiane ogłoszenia przez syndyków o sprzedaży masy upadłościowej- nie mogą one być już w formie ogłoszeń.  W kontekście egzekucji komorniczych, obecne przepisy uznają sprzedaż komorniczą jako aukcje nie zaś jako ofertę. Na mocy nowych przepisów ciągle poprzez aukcji komornicze mogą być sprzedawane udziały spółki. Problemem jednak może się okazać ogłaszanie takich aukcji.

Obecne przepisy wyłączają uznanie tego typu ogłoszeń za ofertę publiczną, jeśli egzekucja komornicza dotyczy papierów wartościowych (np. akcji spółek giełdowych). Brak jednak analogicznych regulacji względem udziałów spółki z o.o. W związku z tym sugeruje się konieczność dodania takiego wyłączenia, aby uniknąć niejasności.

Problemem nowych przepisów jest też kwestia giełd spółek, oferujących sprzedaż gotowych spółek. Według części środowiska prawniczego, ich działalność w zakresie oferowania udziałów w spółkach z o.o. może być już niedopuszczalna. Jednakże część środowiska zwraca uwagę, że sama sprzedaż nie jest zabroniona. Takie podmioty raczej w formie publicznej promują swoją działalność i dopiero  w razie zainteresowania odpowiadają na zapytania konkretnych klientów.

Nowelizacja była krytykowana, głównie z uwagi na potencjalne utrudnienia dla małych i średnich przedsiębiorstw korzystających z formy spółki z o.o. Rządzący wówczas liczyli na upowszechnienie się prostej spółki akcyjnej, która to nie jest objęta ww. ograniczeniami. Zgodnie z danymi za pierwszy rok obowiązywania nowych przepisów zarejestrowano około 800 prostych spółek akcyjnych. Po wprowadzonych niedawno zmianach KSH wydaje się, że proste spółki akcyjne mogą zdobyć jeszcze większą popularność.

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W umowie spółki, zwłaszcza w kontekście spółek kapitałowych, kluczowym elementem jest precyzyjne uregulowanie relacji pomiędzy wspólnikami. Jednym z istotnych mechanizmów, wprowadzanym w umowach spółek, jest tzw. „Tag Along”. Ten mechanizm pełni istotną rolę w ochronie przede wszystkim mniejszościowych udziałowców, umożliwiając im uczestnictwo w transakcjach sprzedaży udziałów, nawet jeśli decyzja o sprzedaży została podjęta przez większościowego wspólnika.

Definicja Tag Along

Tag Along to klauzula umowna, której celem jest zapewnienie ochrony głównie mniejszościowym udziałowcom w sytuacji, gdy większościowy wspólnik otrzymuje ofertę na sprzedaż swoich udziałów. W skrócie, mechanizm ten pozwala wspólnikom „łączyć się” z transakcją sprzedaży udziałów wspólnika, który otrzymał ofertę sprzedaży swoich udziałów, zachowując przy tym identyczne warunki oferty.

Jak Działa Tag Along w Praktyce

Załóżmy, że wspólnik posiadający większość udziałów w spółce otrzymuje atrakcyjną ofertę na sprzedaż swojego pakietu udziałów. Jeśli umowa spółki zawiera klauzulę Tag Along, mniejszościowi udziałowcy zyskują prawo do dołączenia do tej transakcji. Oznacza to, że muszą mieć możliwość sprzedaży swoich udziałów na tych samych warunkach, co większościowy wspólnik.

Ten mechanizm ma na celu zabezpieczenie mniejszościowych udziałowców przed sytuacją, w której zostaliby pominięci w procesie sprzedaży, co mogłoby prowadzić do różnic w traktowaniu wspólników i naruszania równości praw.

Wprowadzanie Klauzuli Tag Along do Umowy Spółki

Proces wprowadzania klauzuli Tag Along do umowy spółki wymaga precyzyjnego sformułowania warunków i szczegółów działania tego mechanizmu. W umowie spółki określa się m.in.: procedury powiadamiania mniejszościowych udziałowców o ofercie sprzedaży. Dodatkowo, umowa może określać sytuacje, w których z klauzuli wspólnicy nie będą mogli skorzystać, np. w przypadku sprzedaży niewielkiego pakietu udziałów.

Korzyści i Wyzwania

Mechanizm Tag Along przynosi korzyści obu stronom. Dla mniejszościowych udziałowców stanowi to pewność, że ich interesy będą chronione w przypadku decyzji większościowego wspólnika o sprzedaży udziałów. Z drugiej strony, większościowi wspólnicy mogą cieszyć się większym zainteresowaniem potencjalnych inwestorów, gdy ci wiedzą, że transakcja obejmie cały pakiet udziałów.

Jednakże, wprowadzenie Tag Along do umowy spółki może wiązać się z pewnymi wyzwaniami, takimi jak konieczność współpracy wszystkich wspólników w procesie sprzedaży czy ustalanie jednolitych warunków transakcji.

Klauzula Tag Along stanowi istotny element umowy spółki, wprowadzając mechanizm ochrony mniejszościowych udziałowców.

Szanowni Państwo,

Na zaproszenie Dolnośląskiej Izby Gospodarczej, przedstawiciele CDD Legal, mec. Kacper Wosiak i mec. Kamila Żmidzińska, mieli przyjemność poprowadzić dla Członków DIG szkolenie, dotyczące nowych zasad reklamacji. Temat jest tak istotny dla każdego przedsiębiorcy, że postanowiliśmy upublicznić materiały ze szkolenia, zachęcamy do zapoznania się z nimi. W razie pytań lub wątpliwości, prosimy o kontakt na adres: kancelaria@cddlegal.pl

Współczesne prawo cywilne jest obszarem nieustannych zmian. Z biegiem czasu pojawiają się nowe kwestie prawne, które wymagają odpowiedzi sądów i ustawodawców. Jednym z takich zagadnień jest możliwość przyznawania zadośćuczynienia dla osób prawnych, co stało się przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego III CZP 22/23.

Definicja zadośćuczynienia dla osób prawnych

Zadośćuczynienie to instytucja prawa cywilnego, która tradycyjnie dotyczyła jednostek fizycznych. Jednak coraz częściej w praktyce pojawiają się sytuacje, w których szkoda wyrządzona osobie prawnej wydaje się uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia.

Uchwała Polskiego Sądu Najwyższego III CZP 22/23

W 2023 roku Polski Sąd Najwyższy wydał uchwałę o numerze III CZP 22/23, która stanowi ważne źródło prawa w zakresie zadośćuczynienia dla osób prawnych. Uchwała ta ma kluczowe znaczenie dla prawników i sądów, ustalając ramy i zasady przyznawania zadośćuczynienia dla osób prawnych.

Uchwała ta zawiera kilka istotnych zasad:

• Podstawa prawna: Zadośćuczynienie dla osób prawnych może być przyznane na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, a także innych aktów prawnych. Uchwała III CZP 22/23 precyzuje, że osoba prawna musi wykazać naruszenie swojego dobra osobistego lub interesu prawnego.
• Wysokość zadośćuczynienia: Uchwała ta nie określa konkretnych kwot zadośćuczynienia, ale stanowi, że jego wysokość powinna być uzależniona od charakteru naruszenia oraz jego skutków. Sąd ma szeroką swobodę w ocenie, ale musi kierować się zasadą rozsądności.
• Kwestia winy: Sąd zobowiązany jest również ocenić, czy naruszenie było umyślne czy wynikało z rażącego niedbalstwa. Jeśli naruszenie było celowe, to zadośćuczynienie może być wyższe.
• Środki dowodowe: W uchwale III CZP 22/23 zaznacza się, że osoba prawna ubiegająca się o zadośćuczynienie musi dostarczyć odpowiednie dowody na to, że do naruszenia doszło oraz na wysokość poniesionej szkody.

Znaczenie uchwały dla praktyki prawnej

Uchwała III CZP 22/23 ma znaczenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne. Po pierwsze, stanowi ona ważne źródło prawa i wytycza ramy, w jakich osoby prawne mogą ubiegać się o zadośćuczynienie. Po drugie, uchwała ta stanowi wyzwanie dla prawników i sędziów, którzy muszą dokładnie ocenić okoliczności każdej sprawy i dostosować przyznaną rekompensatę do jej konkretnych okoliczności.

Jest to również ważne narzędzie w ochronie praw osób prawnych. W miarę jak społeczeństwo staje się coraz bardziej skomplikowane, a interakcje między podmiotami prawnymi stają się bardziej zróżnicowane, konieczne jest dostosowanie prawa do nowych wyzwań. Uchwała III CZP 22/23 jest ważnym krokiem w tym kierunku, ponieważ uwzględnia specyfikę osób prawnych i ich potrzeby w zakresie ochrony prawnej.

 

Podsumowując, zadośćuczynienie dla osób prawnych jest istotnym elementem prawa cywilnego, a uchwała Sądu Najwyższego III CZP 22/23 stanowi kluczowe źródło prawa w tej dziedzinie. Wprowadza ona zasady i ramy, które pomagają chronić prawa osób prawnych oraz dostosować zadośćuczynienie do konkretnych okoliczności każdej sprawy. To istotny krok w rozwoju prawa cywilnego i jego dostosowaniu do współczesnych potrzeb społeczeństwa.

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Z dniem 15 września 2023 r. w życie weszły przepisy nowelizujące Kodeks spółek handlowych w związku z transpozycją do polskiego porządku prawnego przepisów unijnych dyrektyw nr 2019/1151, 2019/2121 oraz 2017/1132, wprowadzające transgraniczne podziały spółek oraz transgraniczne przekształcenie spółek. Nowe procesy transformacyjne uzupełniają dotychczasową możliwość transgranicznych połączeń spółek.

Z obu nowych procedur transformacyjnych korzystać mogą spółki kapitałowe oraz spółki komandytowo-akcyjne. Wyłączone jest więc przekształcenie lub podział transgraniczny spółek jawnych, partnerskich i komandytowych.

Spółką lub spółkami nowo utworzonymi lub przejmującymi w ramach podziału transgranicznego, jak również docelową formą prawną przy przekształceniu transgranicznym, musi być spółka regulowana prawem innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, stanowiąca zasadniczo odpowiednik polskich spółek kapitałowych. Dopuszczalne formy prawne w każdym z krajów członkowskich Unii Europejskiej wymienione są w załączniku do dyrektywy 2017/1132.

Przebieg przekształcenia oraz podziału transgranicznego w dużej mierze odpowiada wzorcom znanym z dostępnych dotychczas procesów transformacyjnych. W pewnym uproszczeniu proces taki można podzielić na następujące fazy:

• faza menedżerska, w ramach której dochodzi do sporządzenia przez zarząd planu podziału/przekształcenia oraz sprawozdań dla wspólników oraz pracowników spółki, wyjaśniających m.in. cel i charakter transformacji,
• faza właścicielska, w ramach której docelowo dochodzi do zatwierdzenia przez wspólników/akcjonariuszy planu podziału/przekształcenia,
• faza sądowa, w ramach której docelowo dochodzi do zarejestrowania podziału/przekształcenia. Ze względu na transgraniczny charakter procesów transformacyjnych, w omawianej fazie udział biorą sądy z co najmniej dwóch państw członkowskich Unii Europejskiej.

Z uwagi na to, że transgraniczne procesy transformacyjne potencjalnie mogą naruszać interesy różnych grup osób powiązanych ze spółkami, takich jak wierzyciele, czy pracownicy, nowe przepisy przewidują określone mechanizmy ochronne wobec tych grup interesów. W ramach nowelizacji wprowadzono:

• przepisy mające na celu ochronę wspólników mniejszościowych, którzy nie zgadzają się na podział lub przekształcenie transgraniczne. Wspólnicy tacy będą mogli żądać odkupu ich udziałów/akcji przez spółkę, działającą na rachunek własny lub na rachunek wspólników pozostających w spółce;
• przepisy mające na celu ochronę wierzycieli, którzy będą mogli żądać udzielenia im odpowiedniego zabezpieczenia przysługujących im roszczeń. Wierzyciel nie będzie mógł jednak zablokować podziału lub przekształcenia, gdyż jego interes wyczerpuje się w zasadzie w uzyskaniu odpowiedniego zabezpieczenia, podobnie jak ma to miejsce przykładowo w ramach postępowania konwokacyjnego przy okazji obniżenia kapitału zakładowego;
• przepisy mające na celu ochronę pracowników spółek dzielonych lub przekształcanych transgranicznie. Zarząd spółki będzie musiał informować pracowników o poszczególnych aspektach procedury. Przedstawiciele pracowników będą mieli m.in. prawo wglądu w istotne dokumenty sporządzane w toku procedury (m.in. plany podziału/przekształcenia, sprawozdania zarządu, opinie biegłych rzeczoznawców z badania planu podziału/przekształcenia).

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Reforma prowadząca do stopniowej likwidacji użytkowania wieczystego z polskiego systemu prawnego przeszła do kolejnego etapu – od 31 sierpnia 2023 r. przedsiębiorcy mogą ubiegać się o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego użytkowanych komercyjnych gruntów zabudowanych we własność.

Możliwość wystąpienia z wnioskiem o przekształcenie zapewniła przedsiębiorcom ustawa z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1463).

W ww. ustawie wskazano, że przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości następuje na wniosek, a nie z mocy prawa, jak miało to miejsce przy przekształceniu użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe.

Termin na złożenie rzeczonego wniosku będzie wynosił jedynie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie wskazanej ustawy i będzie trwał do dnia 31 sierpnia 2024 r.

Uprawnienie do złożenia wniosku napotyka jednak pewne ograniczenia i nie przysługuje, jeżeli:

1. nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste po 31.12.1997 r.,
2. użytkownik wieczysty nie wykonał zobowiązania określonego w umowie użytkowania wieczystego,
3. będzie toczyło się postępowanie o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego,
4. grunt jest położony na terenie portów i przystani morskich,
5. grunt jest wykorzystywany na prowadzenie rodzinnego ogrodu działkowego,
6. grunt jest niezabudowany.

Przepisy ustawy przewidują możliwość wykupu gruntów należących do Skarbu Państwa poprzez dokonanie opłaty za przekształcenie w formie:

• jednorazowej (jako 20-krotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień zawarcia umowy sprzedaży);

lub

• ratalnej (jako 25-krotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień zawarcia umowy sprzedaży).

Natomiast cena sprzedaży dla nieruchomości gruntowej stanowiącej własność jednostek samorządu terytorialnego, a wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, wyniesie nie mniej niż 20-krotność kwoty stanowiącej iloczyn dotychczasowej stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oraz wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień zawarcia umowy sprzedaży, jednak nie wyższej niż wartość gruntu określona na dzień zawarcia umowy sprzedaży.

Ustawa wprowadza jednak możliwość uzyskania bonifikaty od ustalonej ceny w określonych przypadkach. Zasady przeznaczania do sprzedaży nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste oraz szczegółowe wytyczne sprzedaży nieruchomości gruntowych na rzecz ich użytkowników wieczystych będą ustalane w drodze zarządzenia lub uchwały odpowiednio przez wojewodę lub właściwą radę lub sejmik

Trybunał w składzie pięciu sędziów – Stanisław Piotrowicz (przewodniczący), Krystyna Pawłowicz (sprawozdawca), oraz Bartłomiej Sochański, Jakub Stelina i Andrzej Zielonacki dnia 4 lipca 2023 r. o sygn. akt SK 78/19 wydał postanowienie w którym uznał, że osoby prawne nie posiadają uprawnienia do wnoszenia skarg konstytucyjnych. Postanowienie to jest sprzeczne z ponad dwudziestoletnią praktyką. Zdanie odrębne do przedmiotowego postanowienia złożyli Jakub Stelina i Andrzej Zielonacki.

W treści uzasadnienia postanowienia Trybunał Konstytucyjny powołał brzmienie art. 79 ust. 1 Konstytucji: „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”.

Cytowany przepis znajduje się w rozdziale II Konstytucji, zatytułowanym: „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”. Zatem zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – zachowując konsekwencję terminologiczną – wyrażenie: „każdy” użyte w art. 79 ust. 1 Konstytucji należy rozumieć jako: „każdy człowiek i obywatel”. Rozszerzanie pojęcia „każdy” na osoby prawne lub inne podmioty niebędące „człowiekiem i obywatelem”, zgodnie z dyrektywą wykładni systemowej Konstytucji, jest nieuprawnione.

Według Trybunału Konstytucyjnego wykładnia historyczna art. 79 ust. 1 Konstytucji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że wolą ustrojodawcy było nadanie wyrażeniu „każdy” wyłącznie znaczenia obejmującego każdego człowieka i obywatela. Analiza stenogramów dyskusji w toku prac przygotowawczych Konstytucji dotyczących przedmiotowej regulacji nie pozostawia żadnych wątpliwości co do woli ustrojodawcy. W toku dyskusji nie pojawiło się żadne inne rozumienie wyrażenia „każdy” niż każdy człowiek i obywatel (zob. tomy: VIII, X, XI, XVIII, XXXVIII, XLIV Biuletynu KKZN).

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że na poziomie ustawowym odzwierciedleniem woli ustrojodawcy, aby legitymację skargową przyznać jedynie osobom fizycznym, jest art. 80 u.o.t.p.TK normujący możliwość zastrzeżenia nieujawniania danych osobowych skarżącego. Dane osobowe niewątpliwie ma tylko osoba fizyczna, nie zaś podmiot zbiorowy. Podkreślił także, że praktyka rozszerzania zakresu podmiotowego skargi konstytucyjnej została ukształtowana wyłącznie przez doktrynę prawa i orzecznictwo.

Sędzia TK Jakub Stelina złożył zdanie odrębne do przedmiotowego postanowienia, wskazując, iż Umorzenie postępowania w niniejszej sprawie było niedopuszczalne.

Zwrócił on uwagę, że faktem jest, iż w tytule rozdziału II Konstytucji mowa jest o wolnościach, prawach i obowiązkach człowieka i obywatela, które to określenia przynależą wyłącznie do osób fizycznych. Jednak o tym, co wynika z danego przepisu decyduje przede wszystkim jego treść, natomiast takie elementy jak tytuł aktu prawnego, tytuły poszczególnych jego jednostek systematyzacyjnych, czy wreszcie miejsce przepisu w ramach systematyki danego aktu, mogą mieć jedynie znaczenie uzupełniające i to tylko w tych przypadkach, kiedy nie da się na gruncie reguł semantyki danego języka w sposób jednoznaczny rozstrzygnąć, co z tego przepisu wynika.

Zauważył także, że nie można przypisać wszystkich regulacji zawartych w rozdziale II Konstytucji wyłącznie do osób fizycznych. Jeśliby tak było, to po pierwsze ustrojodawca nie musiałby w treści niektórych przepisów zawężać ich zakresu jedynie do ludzi (np. w art. 38) lub obywateli (jak np. w art. 30), a po drugie na osobach prawnych nie ciążyłyby pewne obowiązki (np. przestrzegania prawa – art. 83 czy podatkowe – art. 84). Podkreślił, również brak kolizji pomiędzy brzmieniem tytułu rozdziału II Konstytucji a statusem osób prawnych. Zgodnie ze zdaniem odrębnym jeśli rozważy się istotę podmiotów zbiorowych, w tym przede wszystkim osób prawnych, to okaże się, że w każdym przypadku kryją się za nimi osoby fizyczne.

Po raz pierwszy Trybunał Konstytucyjny wywiódł, że podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi jest nie tylko osoba fizyczna, lecz także osoba prawna, w wyroku z 24 lutego 1999 r. (SK 4/98). Zapoczątkowana wówczas linia orzecznicza utrwaliła się w kolejnych latach i w zasadzie aż do dzisiaj nikt jej nie kwestionował.

Zdanie odrębne do przedmiotowego postanowienia złożył także sędzia TK Andrzej Zielonacki.

Sędzia wskazuje, że dotychczas Trybunał Konstytucyjny nie miał jakichkolwiek wątpliwości w zakresie uprawnienia do wnoszenia skarg konstytucyjnych przez osoby prawne. Skargi konstytucyjne mogły wnosić: spółki prawa handlowego, spółdzielnie mieszkaniowe, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie pracy, publiczne zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie wyższe, fundacje a nawet wspólnoty mieszkaniowe.

Co też istotne, dopuszczalność wniesienia skargi konstytucyjnej przez osoby prawne uznał Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie. Ma to duże znaczenie proceduralne, gdyż zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 lit e in fine u.o.t.p.TK Trybunał orzeka w pełnym składzie w sprawach „gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie”.

Tym samym w sprawie SK 78/19 Trybunał – chcąc umorzyć postępowanie ze względu na motywy przedstawione w uzasadnieniu postanowienia z 4 lipca 2023 r. – powinien był bezwzględnie procedować w pełnym składzie, podczas gdy przedmiotowe orzeczenie zapadło w składzie pięcioosobowym.

Odnosząc się do zdarzeń historycznych Sędzia TK zaznaczył, że na posiedzeniu plenarnym Komisji Konstytucyjnej nie było wątpliwości co do celowości rozszerzenia zakresu podmiotowego skargi także na nie-obywateli poprzez zamianę rzeczownika „obywatel” na zaimek rzeczowny „każdy” („Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego” 1995, t. XVIII, s. 13).

Sędzia TK podkreślił, że ustawodawca, projektując art. 80 uotpTK, nie działał w „próżni prawnej”, lecz miał na uwadze ówcześnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych oraz wiążącej Rzeczpospolitą Polską Konwencji nr 108 Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych, sporządzonej w Strasburgu dnia 28 stycznia 1981 r. Wskazane akty normatywne statuowały ochronę danych osób fizycznych, a nie prawnych. I trudno się dziwić, że ustawodawca uznał za konieczne wprowadzenie stosownego mechanizmu ochronnego wobec skarżących, będących osobami fizycznymi.

Sędziowie TK wydający zdania odrębne, uznają przedmiotowe postanowienie Trybunału Konstytucyjnego za całkowicie błędne i niweczące system ochrony konstytucyjnych praw podmiotowych jednostki.

W przypadku zainteresowania tematem przedstawionym w artykule, prosimy o kontakt na: kancelaria@cddlegal.pl